Alfred Döblin (1878-1957): Der Sturm dergisinin kurucularından. Dünya görüşü büyük ölçüde aldığı tıp tahsilinin etkisi altında kaldı. Bemerkungen zum Roman kitabından kitabını yazdığı 1917 yılından itibaren ekspresyonizmden uzaklaştı.
- Kara Perde Üç Sıçrayış
- Dağlar, Denizler ve Devler
- Berlin Alexanderplatz
Fransız şair. Modernitenin tanımını yaparak sanatla ilişkisine ilk değinen sanatçıdır: "Modernite sözüyle, bir yarısı sonsuz ve değişmez olan sanatın, gelip geçici, ele avuca sığmaz, koşullara bağlı olan diğer yarısını kastediyorum." Yaşadığı dönemde kurulmakta olan modern Paris'in metropol yaşantısı üzerine inşa ettiği edebiyatı ve eleştiri yazıları modernist estetiğin habercisi sayılır. Gerek klasik geleneğe, gerekse egemen çağdaş zihniyetlere karşı isyanı ve gerçekliğe kafa tuttuğu imgelemi, zamanında şiirlerinin yasaklanmasına kadar varan düşmanlıklar uyandırır. Sonradan bu başkaldırı ve imgelem, avangard sanat ve edebiyatın çekirdeğini oluşturacaktır. Baudelaire sadece klasik şiir ölçülerine karşı çıkmakla kalmaz, toplumun değerlerini de sorgular, onlara meydan okur. Göçebe ve özgür bir şair modeli olarak Dekadans’ı ve başta Rimbaud ve Yahya Kemal olmak üzere dünya şiirinin pek çok kişiliğini etkiler.
- Kötülük Çiçekleri (Les Fleurs du Mal)
- Paris Sıkıntısı (Le Spleen de Paris)
Boileau-Despréaux, Nicolas (1 Kasım 1636 - 13 Mart 1711)
Fransız şair. Klasizmin kurucusu ve en büyük kuramcısı.
- Satires (Hicivler, 1660-1668)
- Epitres (Manzum Mektuplar, 1669)
- L’art Poétique (Şiir Sanatı, 1674)
Caudwell, Christopher (20 Ekim 1907 – 12 Şubat 1937)
İngiliz şair.
- Illusion and Reality (1937)
- Studies in a Dying Culture (1938)
- The Crisis in Physics (1939)
- Further Studies in a Dying Culture (1949)
- Romance and Realism (1970)
- Scenes and Actions (1986)
- The Kingdom of Heaven (1929)
- Crime in Kensington/Pass the Body (1933)
- Fatality in Fleet Street (1933)
- The Perfect Alibi (1934)
- Death of an Airman (1934)
- The Corpse with the Sunburnt Face (1935)
- Death of a Queen (1935)
- The Six Queer Things (1937)
Cem Sultan
İran edebiyatına derin vukufu sayesinde zengin hayallerle dolu şiirler yazdı. Klasik mazmunları, kıssa, hikaye ve efsanelerle klasik edebiyatın hayal dünyasına ait unsurları çok iyi kullandı. Devamlı olarak yalnızlıktan şikayet eden şairin romantik bir ruh halinde olduğu görülür. Ahmet Paşa'nın etkisinde kaldı. Özellikle memleketinden uzakta olduğu yıllara ait şiirlerinde vatan hasreti çektiği görülür.
Chaucer, Geoffrey (1340-1400)
İngiliz edebiyatının ilk büyük şairi. Şiirlerinde geleneksel aliterasyonları değil, Fransız ve İtalyan şairlerin kullandıkları uyakları benimsemiştir.
- The Book of the Duchess
- The Parliament of Fowls
- The House of Fame
- The Legend of Good Women
- Troylus and Cryseyde
- The Canterbury Tales (başyapıtı)
- The Book of the Lion
Çernişevski, Nikolay (12 Temmuz 1828 - 17 Ekim 1889)
Rus ihtilalci. Narodizmin kurucusu.
- Что делать? (Nasıl Yapmalı?)
- Пролог (Prolog)
Fischer, Ernst (3 Temmuz 1899 – 31 Temmuz 1972)
Avusturyalı yazar. "Sanat bir büyü aracıydı, insanın doğaya üstünlük sağlamasına, toplumsal ilişkilerin gelişmesine yarıyordu. İnsanlığın başlangıcında sanatın "güzellik"le uzun boylu bir ilintisi yoktu, estetik kaygısı ise hiç yoktu: insan topluluğunun yaşama savaşında kullandığı büyülü bir araç, bir silahtı sanat. İlkel insan imge ve dil gücüyle, büyücülükle, toplu ritmik hareketlerle doğayı evcilleştirmeye çalışıyordu. Başlangıçtaki büyü zamanla dine, bilime, sanata dönüştü."
- Krise der Jugend 1931
- Freiheit und Diktatur 1934
- Die Entstehung des Österreichischen Volkscharakters 1944
- Franz Grillparze. 1948
- Roman in Dialogen 1955 (Louise Eisler ile)
- Von der Notwendigkeit der Kunst 1959
- Kunst und Koexistenz: Beitrag zu einer modernen marxistischen Ästhetik 1967
- Was Marx wirklich Sagte 1968
- Erinnerungen und Reflexionen 1969
- Das Ende einer Illusion 1973
- Von Grillparzer zu Kafka 1975
Gautier, Pierre Jules Théophile (30 Ağustos 1811 – 23 Ekim 1872)
Fransız şair. Parnasizmin kurucusu. Sanat sanat içindir görüşünü kuramsallaştırdı.
- Romantizmin Tarihi
- İstanbul Dünyanın En Güzel Şehri
- Kumandan Fracasse
Gombrich, Sir Ernst Hans Josef (30 Mart 1909 – 3 Kasım 2001)
İngiliz kuramcı.
- Sanat ve Yanılsama: Resim Yoluyla Betimlemenin Psikolojisi (1960)
- Resimde Anlam Sorunu
- Sanatın Öyküsü (1950)
- Genç Okurlar için Kısa Bir Dünya Tarihi (1936)
Hesiodos
Yunan didaktik şiirinin babası. İÖ 8. yüzyıl sonu ile İÖ 7. yüzyıl başında yaşadığı sanılır. Theogonia evrenin ilk hali olan Khaos yani biçimlenmemiş maddeden başlayarak, tanrı tanrıça çiftlerinin ve yeryüzünün meydana gelişini anlatır.
Johnson, Samuel (18 Eylül 1709 - 13 Aralık 1784)
İngiliz leksikograf.
Kant, Immanuel (22 Nisan 1724 – 12 Şubat 1804)
Alman filozof. Eleştirel felsefenin öncüsü.
Leibniz, Gottfried (1 Temmuz 1646 – 14 Kasım 1716)
Alman matematikçi. İlk bilgisayar bilimcisi, enformasyon kuramcısı. Aydınlanmanın Almanya'daki öncüsü.
Mesihi (?-1512)
Priştine'de doğdu. İstanbul'da hat dersi aldı. Sadrazam Hadım Ali Paşa'nın divan katipliğine atandı. Kaynaklar şairin derbeder yaratılışlı olduğu için mesleğini ihmal ettiğini, bu sebeple gözden düştüğünü kaydeder. 1. Selim'in ilk yıllarında padişahın himayesine girmeye çalıştıysa da 1512'de muradına eremeden vefat etti. Lirik bir eda ile yazdı. Anlatımı sadedir. Aşık Çelebi klasik şiirin ilk temel taşının Necati ikincisinin ise Mesihi olduğunu belirtir. Şairin Divan ve Edirne Şehrengizi eserleri Mine Mengi tarafından yayınlandı.
Moreas, Jean (15 Nisan 1856 – 31 Mart 1910)
Yunan şair. 1886'da yayınladığı "Le Symbolisme" başlıklı yazı sembolizmin bildirgesidir.
- Les Syrtes (1884)
- Les Cantilènes (1886)
- Le Pèlerin passionné (1891)
- Stances (1893)
- Contes de la vielle France (1904)
Plehanov, Georgi (29 Kasım 1856-30 Mayıs 1918)
Rus ihtilalci. Lenin'e muhalif. Tüberkülozdan öldü.
- Sosyalizm ve Siyasi Mücadele
- Sanat ve Toplumsal Hayat
Proust, Valentin Louis Georges Eugène Marcel (10 Temmuz 1871 – 18 Kasım 1922)
Fransız romancı. Eşcinsellik temasını eserlerinde açıkça işleyen ilk Avrupalı.
Von Schiller, Friedrich
Alman şair. Sarayın sinik, soğuk dünyasını betimlemek için muazzam, coşkulu ve abartılı bir üslup kullanır.
- Haydutlar (Die Räuber)
Rabelais, François (ö. 9 Nisan 1553)
Fransız yazar.
Suphi Paşazade Mehmet Ayetullah
Fransız milli marşını ilk defa Türkçe'ye tercüme eden isimdir.
Taine, Hippolyte Adolphe (21 Nisan 1828 - 5 Mart 1893)
Fransız eleştirmen. Sosyolojik eleştirinin babası. Edebiyatta realizmin ve natüralizmin kuramsallaşmasını sağlayan ilk isim. Edebiyat eleştirisine bilimsel bir yaklaşım kazandırmıştır.
Thoms, William John (16 Kasım 1803 – 15 Ağustos 1885)
Atheneum adlı dergide Ambrose Merton takma adıyla yazdığı yazıda folklor terimini ilk defa olarak kullanmıştır.
- The Book of the Court, 1838
- Anecdotes and Traditions illustrative of Early English History and Literature from Manuscript Sources, Camden Society 1839
- Stow's Survey of London (London, 8vo), 1842 ed.
- In he prepared for the Early English Poetry series (Percy Society) The History of Reynard the Fox, 1844, (Caxton in 1481)
- Gammer Gurton's Famous Histories of Sir Guy of Warwick, Sir Bevis of Hampton, Tom Hickathrift, Friar Bacon, Robin Hood, and the King and the Cobbler (Westminster, 16mo)
- Gammer Gurton's Pleasant Stories of Patient Grissel, the Princess Rosetta, and Robin Goodfellow, and ballads of the Beggar's Daughter, the Babes in the Wood, and Fair Rosamond (Westminster, 16mo)
- Primeval Antiquities of Denmark London, 1849. translating Jens Jacob Asmussen Worsaae
- The Longevity of Man. Its Facts and Its Fictions. With a prefatory letter to Prof. Owen, C.B., F.R.S. on the limits and frequency of exceptional cases. London: F. Norgate, 1879
Luiz Heinrich Mann (1871-1950): Thomas Mann'ın kardeşi. Eserlerinde, 2. Wilhelm döneminin otoriter yapısını sert bir şekilde eleştirdi. "Alman değerlerine aykırı" olduğu için kitapları yakıldı.
- Bir Aile İçinde
- Tembeller Ülkesinde
- İmparator
- Üç Dakikanın Romanı
- Kapı Önünde Yürüyüş
- Kavallar ve Hançerler
- Kral Dördüncü Henri'nin Gençliği
- Kral Dördüncü Henri'nin Sonu
Verhaeren, Emile (21 Mayıs 1855 - 27 Kasım 1916)
Belçikalı şair. Bilim, makina sevgisi ve doğduğu çevrenin izleri eserlerinin başlıca temalarını oluşturur. Şiirlerinin genel izleğinde tabiat-hayat ikilisi öne çıkmıştır. Flaman kültürü ilk şiir kitaplarının içeriğini oluşturur. Fransız sembolizminden etkilenmiştir. 20. yüzyılın başında modern insanı her yönüyle betimleyen, büyük şehirleri ve endüstriyel dünyayı odak noktası yapan ilk şairlerden biridir. Doğayı büyük bir yaşam sevinci, coşkulu ve ritmik bir dil ile kaleme alan Verhaeren, toplumun ilerlemesi yolunda geleceğe yönelik ideal bir insan düşüncesine ulaşmıştır. XX. yüzyıl modern insanını her yönüyle ifade etmeye çalışmıştır. Sembolizm akımının başlıca temsilcilerinden biri olmuştur.
- Les Moins (Keşişler) 1886
- Les Apparus Dans Mes Chemins (Yollarımda Gözükenler) 1891
- Les Campagnes Hallucinees (Sanrılı Yolculuklar) 1893
- Les Heures Du Soir (Akşam Saatleri) 1894
- Les Villes Tentaculaires 1895
- Les Heures Claires 1896
- Les Aubes 1898
- Les Forces Tumultueuses 1902
- Tendresses Premieres 1904
- Heures D'apresmidi 1905
- Toute la Flandre 1907-1910
- Les Ailes Rouges de la Guerre 1916
James Joyce (1882-1941): Farklı anlatım özelliklerinden esinlenerek oluşturduğu bilinç akışı tekniğiyle 20. yüzyıl edebiyatını etkiledi. Aristoteles, Aquino'lu Tommaso ve Gustave Flaubert'in düşüncelerinden yola çıkarak bir estetik kuramı geliştirmeye çalıştı.
- Dubliners
- Sürgünler
- Ulyses
- Oda Musikisi
- Sürgünler
- Finnegan'ın Uykusuzluğu
Gerçekçiliğin temsilcilerinden olarak gösterilir. Kişi ve mekan tasvirlerinde çoğu kez romantiktir.
- Kadırga
- Zincirlenmiş Hayvanlar
- İnsan İnsana Karşı
- Nahar
- Görgü Tanığı
- Cezaevi Hakimi
- Aristokrat
- Kadın Avcısı
- İmparator Jones
- Kıllı Goril
- Şairin Ruhu
- Anna Christie
- Kara Ağaçlar Altında
- Sonu Gelmeyen Günler
- Araya giren Garip Oyun
- Yağ
- İp
- Altın
- Milyonlarca Mark
- Ay Herkese Gülümser
Franz Kafka (1883-1924): Edebi açıdan en fazla Flaubert’dan etkilendi. Eserlerinde suç, özgürlük, yabancılaşma ve sorumluluk ayrıca otoriteye bireysel karşı koyma gibi temaları işledi. İnsanın gizli kalmış korkularını, burjuva yaşamının sahte aile ilişkilerini, bürokrasinin çıldırtan işleyişini gözler önüne serdi. Karamsar mizacı, eserlerindeki karakterleri çaresizlikle donattı.
- Dava
- Açlık Şampiyonu
- Şato
- Çin Seddi
- Değişim
- Ceza Sömürgesi
Hans Arp (1887-1966): Sanat hayatına 1904’te Paris’te yayınladığı şiirlerle başladı. 1920’de Max Ernst’le birlikte Köln-dada grubunu kurdu. Şiire, resme ve heykele her daim büyük bir tutkuyla bağlı olarak yaşadı.
- Boşlukta Lekeler
- Gam Telaşı
- Nefes
- Havanın Yurdu
- Yapraksız Günler
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder